Bu ders, bütün med (uzatma) kurallarının temelini oluşturan Harf-i Med ve Sebeb-i Med kavramlarını anlaşılır bir şekilde açıklamaktadır. Bu iki kavram, med çeşitlerini daha iyi anlamanın anahtarıdır.

1. Med Kavramı ve Temel Kural

• Med’in Tanımı: Med, uzatma demektir. ▶

• Altın Kural: Esas olan, harekelerin uzatılmamasıdır. ▶  

Hareke, harfe sadece kendi sesini verecek kadar (bir hareket süresi) okunabilir. ▶

 Örneğin, üstün alan bir harfi “beeee” şeklinde uzatmak (Med yapmak) yanlıştır. ▶

2. Med’in Başlangıcı (Harf-i Med)

• Hareke alan bir harften sonra uzatma harflerinden biri gelirse, uzatma başlar. ▶

• Bu durumda, harf iki hareke süresi kadar uzatılır. Örneğin, üstün alan B harfinden sonra Med harfi gelirse, “Bâ” şeklinde iki hareke uzatılır. ▶

•  Uzatma, Med harfi ile başlamış olur.

3. Harf-i Med (Uzatma Harfleri)

Harf-i Med’ler (Med Harfleri) Kur’an’daki bütün med kurallarının temelini teşkil eder. ▶ 

• Harfler: Harf-i Med’ler Elif ( ا ), Vav ( و ) ve Ye ( ي ) harfleridir. ▶

• Şartları: Gördüğümüz her Elif, Vav ve Ye, Med harfi değildir. Med harfi olabilmeleri için aynı anda şu iki şartı taşımaları gerekir: ▶

  1. 1) Kendileri hareketsiz (sakin) olmalı.

  2. 2) Kendisinden önceki harfin harekesi, kendi türünden (cinsinden) olmalı:

     • Elif’ten önceki harfin harekesi üstün olmalı. ▶

     • Ye’den önceki harfin harekesi esre olmalı. ▶

     • Vav’dan önceki harfin harekesi ötre olmalı. ▶

• Örnek: قَالَ (gale) kelimesindeki Elif, kendisi hareketsiz ve önceki harf (Kaf) üstün olduğu için Med harfidir. ▶

4. Sebeb-i Med (Uzatma Sebepleri)

Sebeb-i Med, Med harfiyle yapılan iki harekeden daha fazla uzatmaya sebep olan etkenlerdir. ▶ Med harfi temeldir, ancak diğer medlerin (Medd-i Muttasıl, Munfasıl, Lazım, Arız) oluşması için bu sebeplere ihtiyaç vardır. ▶

İki çeşit Sebeb-i Med vardır:

A. Hemze ( ء )

• Hemze, en kısa tarifiyle harekeli Elif demektir. ▶ Elif hareke aldığında hemze olur.

• Ayın (ع) harfinin kafası gibi bir sembolle gösterilir. ▶

• Görünüş Biçimleri:

  • Kendi sembolü ve harekesi ile. ▶

  • Bazen bir destek harfi (vav, ye) alarak kelime ortasında gelebilir, ancak kendi sembolü ipucumuz olmalıdır. ▶

  • Örneklerde: إِنَّ (inne) ▶  veya مُؤْمِنُونَ (mü’minune) ▶ gibi.

B. Sükûn (Harf-i Med’den Sonraki Cezim)

Sükûn, cezim işareti olarak adlandırılır. ▶ İki çeşidi vardır:

1. Arız Sükûn (Geçici Sükûn)

• Tanımı: Vakıf (durulduğunda) yapıldığında ortaya çıkan, vasıl (okumaya devam edildiğinde/geçildiğinde) ise ortadan kalkan sükûndur. ▶

• Kural: Ayet veya kelime sonunda durulduğunda; üstün, esre, ötre, iki esre ve iki ötre ile biten kelimelerin sonundaki hareke, cezme dönüşür. ▶ Bu oluşan cezime Arız Sükûn denir.

• Örnek: Besmele sonundaki الرَّحِيمِ (er-Rahîmi) kelimesi. ▶

  • Geçerken: Kendi harekesi (esre) okunur, Sükûn oluşmaz. ▶

  • Dururken: Esre gider, hükmen (yazıda görünmeyen ama var olan) bir Sükûn oluşur (er-Rahîm**) ▶

2. Lazım Sükûn (Kalıcı Sükûn)

• Tanımı: Vakıf (durulduğunda) halinde de, vasıl (geçildiğinde) halinde de varlığını koruyan ve mutlaka okunması gereken sükûndur. ▶

• Görünüş Biçimleri:

  • Şeddede Gizli: Her şeddenin altında, ilki cezimli (sakin) ikincisi harekeli olan iki harf bulunur. ▶  Şeddeli harf okunduğunda, bu ilk cezimli harfe uğramak zorunlu olduğu için buradaki sükûn Lazım Sükûndur.  ▶

    • Örnek: الحَاقَّة (el-Hâkkatü) kelimesindeki Kaf harfi. ▶

  • Harfte Gizli: Huruf-u Mukattaa’da (sure başlarındaki kesik harflerde) görülür. Harfin adını söylerken (telaffuz ederken) bir sükûn ortaya çıkar. Okunması zorunlu olduğu için Lazım Sükûn’dur. ▶

    • Örnek: يٰس (Ya Sin) harfinin Sîn (sin) kısmını söylerken, sondaki nun harfindeki sükûn okunmak zorundadır. ▶

  • Açıkça Görünür: Üzerinde cezim işareti açıkça görünen sükûndur. (Medd-i Lazım dersinde detaylı işlenecektir) ▶

Sonuç

Bütün med kurallarını anlayabilmek için, bu derste işlenen Harf-i Med (Elif, Vav, Ye) ve Sebeb-i Med (Hemze ve Sükûn) kavramlarını tam olarak öğrenmek esastır. ▶